درمان تنبلی تخمدان

بیمارانی که درگیر مشکل تنبلی تخمدان‌های خود هستند، همواره به پزشکان متخصص مراجعه می‌کنند تا بتوانند بهترین روش درمان تنبلی تخمدان را یافته و اقدام به انجام آن نمایند. در حالی که ما باید بگوییم این بیماری، درمان قطعی ندارد. اما می‌توان با استفاده از برخی روش‌ها از بروز آن جلوگیری کرده یا شدت آن را کاهش داد.

به طور کلی، تخمدان‌های پلی‌کیستیک، حاوی تعداد زیادی فولیکول بی‌ضرر هستند که اندازه آن‌ها تا 8 میلی‌متر (تقریباً 0.3 اینچ) می‌رسد. فولیکول‌ها کیسه‌های توسعه نیافته‌ای هستند که در آن‌ها تخمک‌ها رشد می‌کنند. در تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، این کیسه‌ها اغلب قادر به آزاد کردن تخمک نیستند؛ به این معنی که تخمک‌گذاری انجام نمی‌شود.

تشخیص دقیق تعداد زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان دشوار است از این رو درمان تنبلی تخمدان نیز روندی دشوار دارد؛ اما تصور می‌شود که این بیماری بسیار شایع است و از هر 10 زن، 1 نفر را مبتلاء می‌کند. بیش از نیمی از این زنان، هیچ علامتی ندارند.

علائم تنبلی تخمدان

اگر علائم و نشانه‌های تنبلی تخمدان را دارید، معمولاً در اواخر نوجوانی یا اوایل دهه 20 شما آشکار می‌شوند. این عالائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• پریود نامنظم یا عدم پریودی
• مشکل باردار شدن در نتیجه تخمک‌گذاری نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری
• رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم)، معمولاً روی صورت، سینه، پشت یا باسن
• افزایش وزن
• نازک شدن مو و ریزش موی سر
• پوست چرب یا آکنه

همچنین، تنبلی تخمدان با افزایش خطر ابتلاء به سایر مشکلات سلامتی در زندگی مانند دیابت نوع 2 و سطح کلسترول بالا، در ارتباط است.

علت‌های بروز تنبلی تخمدان

علت دقیق تنبلی تخمدان ناشناخته است؛ اما اغلب زمینه ارثی دارد. این مربوط به سطوح غیرطبیعی هورمون در بدن، از جمله سطوح بالای انسولین است. انسولین، هورمونی است که سطح قند را در بدن کنترل می‌کند.

بسیاری از زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک)، در برابر عملکرد انسولین در بدن خود مقاوم هستند و نیاز به سطوح بالاتری از انسولین دارند. این به افزایش تولید و فعالیت هورمون‌هایی مانند تستوسترون منجر می‌شود. اضافه وزن یا چاقی نیز میزان انسولین تولیدی بدن را افزایش می‌دهد.

بهترین تکنیک‌های درمان تنبلی تخمدان

درمان تنبلی تخمدان (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک) امکان‌پذیر نیست؛ اما علائم آن را می‌توانیم مدیریت کنیم. گزینه‌های درمانی می‌توانند متفاوت باشند؛ زیرا فرد مبتلاء به تنبلی تخمدان ممکن است طیف وسیعی از علائم یا فقط یکی از آن‌ها را تجربه کند. گزینه‌های اصلی درمان با جزئیات بیشتر در ادامه، مورد بحث قرار می‌گیرند:

(1) تغییراتی در سبک زندگی

در زنان دارای اضافه وزن، علائم و خطر کلی ابتلاء به مشکلات سلامتی درازمدت ناشی از تنبلی تخمدان را می‌توانیم با کاهش وزن اضافی، تا حد زیادی بهبود ببخشیم. کاهش وزن به میزان تنها 5 درصد، می‌تواند منجر به بهبود قابل‌توجهی در درمان تنبلی تخمدان شود.

شما می‌توانید با محاسبه شاخص توده بدنی که اندازه‌گیری وزن شما نسبت به قد شما است، متوجه شوید که آیا وزن مناسبی دارید یا خیر. شاخص توده بدنی نرمال، بین 18.5 تا 24.9 است. شما می‌توانید با ورزش منظم و خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل وزن کم کنید.

رژیم غذایی شما باید شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات (حداقل 5 وعده در روز)، غذاهای کامل (مانند نان سبوس‌دار، غلات سبوس‌دار و برنج قهوه‌ای)، گوشت بدون چربی، ماهی و مرغ باشد. در صورت نیاز به مشاوره غذایی خاص، پزشک عمومی شما ممکن است بتواند شما را به یک متخصص تغذیه معرفی کند.

(2) داروها

داروهای مختلفی برای درمان تنبلی تخمدان‌ها در دسترس است.

پریودهای نامنظم یا عدم پریود

قرص‌های ضدبارداری ممکن است برای ایجاد دوره‌های منظم قاعدگی توصیه شود، یا ممکن است با استفاده از یک دوره متناوب قرص‌های پروژسترون (که معمولاً هر 3 تا 4 ماه یکبار تجویز می‌شوند؛ اما می‌توانند ماهانه نیز تجویز شوند) دوره‌های قاعدگی ایجاد شود.

این همچنین خطر درازمدت ابتلاء به سرطان دیواره رحم (سرطان آندومتر) مرتبط با نداشتن قاعدگی منظم را کاهش می‌دهد. سایر روش‌های هورمونی پیشگیری از بارداری، مانند سیستم داخل رحمی (IUS) نیز با نازک نگه داشتن پوشش رحم، این خطر را کاهش می‌دهند؛ اما ممکن است باعث پریود نشوند.

مشکلات باروری

دارویی به نام کلومیفن ممکن است اولین داروی درمان تنبلی تخمدان زنانی باشد که در تلاش برای باردار شدن هستند توصیه می‌شود. کلومیفن، آزادسازی ماهانه تخمک از تخمدان‌ها (تخمک‌گذاری) را تحریک می‌کند. اگر کلومیفن در تحریک تخمک‌گذاری ناموفق باشد، ممکن است داروی دیگری به نام متفورمین توصیه شود.

متفورمین اغلب برای درمان دیابت نوع 2 استفاده می‌شود؛ اما همچنین می‌تواند سطح انسولین و قند خون را در زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان کاهش دهد. متفورمین علاوه بر تحریک تخمک‌گذاری، ایجاد پریودهای منظم ماهانه و کاهش خطر سقط جنین، می‌تواند فواید سلامت بلندمدتی دیگری مانند کاهش سطح کلسترول بالا و کاهش خطر بیماری قلبی داشته باشد.

متفورمین برای درمان تنبلی تخمدان مجوز ندارد؛ اما از آنجایی‌که بسیاری از زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان مقاومت به انسولین دارند، می‌توانیم از آن در شرایط خاص برای تحریک به باروری و کنترل علائم تنبلی تخمدان، استفاده کنیم.

از آنجایی‌که متفورمین می‌تواند باروری را تحریک کند، اگر قصد دارید از آن برای درمان تنبلی تخمدان استفاده کنید و برای باردار شدن تلاش نمی‌کنید؛ مطمئن شوید که اگر از نظر جنسی فعال هستید، از روش مناسب برای پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنید. گاهی اوقات به جای کلومیفن، از لتروزول برای تحریک تخمک‌گذاری استفاده می‌شود. از این دارو می‌توانیم برای درمان سرطان سینه نیز استفاده کنیم.

اگر با وجود مصرف داروهای خوراکی قادر به باردار شدن نیستید، ممکن است نوع دیگری از دارو به نام گنادوتروپین توصیه شود. اینها به‌صورت تزریقی داده می‌شوند. خطر بیشتری وجود دارد که تخمدان‌ها را بیش از حد تحریک کرده و منجر به حاملگی چندقلویی شود.

رشد موهای ناخواسته و ریزش مو

قرص ضدبارداری خوراکی ترکیبی، معمولاً برای درمان رشد بیش از حد مو (هیرسوتیسم) و ریزش مو (آلوپسی) استفاده می‌شود. کرمی به نام افلورنیتین نیز می‌تواند برای کند کردن رشد موهای ناخواسته صورت استفاده شود. این کرم موها را از بین نمی‌برد و موهای زائد صورت را درمان نمی‌کند؛ بنابراین ممکن است بخواهید از آن در کنار یک محصول رفع موهای زائد استفاده کنید.

بهبودی ممکن است 4 تا 8 هفته پس از درمان با این دارو مشاهده شود.گاهی اوقات داروهایی به نام آنتی‌آندروژن نیز ممکن است برای رشد بیش از حد مو ارائه شود که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. سیپروترون استات
2. اسپیرونولاکتون
3. فلوتامید
4. فیناستراید

اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، این داروها مناسب نیستند. برای ریزش موی سر، کرم ماینوکسیدیل ممکن است برای استفاده در پوست سر توصیه شود. اگر باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، ماینوکسیدیل مناسب نیست.

سایر علائم

داروها همچنین می‌توانند برای درمان  تنبلی تخمدان و برخی از مشکلات دیگر استفاده شوند؛ از جمله:

• داروهای کاهش وزن، مانند اورلیستات، اگر اضافه وزن دارید
• داروی کاهش‌دهنده کلسترول (استاتین‌ها) اگر سطح کلسترول خون‌تان بالا است
• درمان‌های آکنه

(3) درمان IVF

اگر تنبلی تخمدان دارید و داروها به باردار شدن شما کمک نمی‌کنند، ممکن است درمان لقاح آزمایشگاهی (IVF) به شما پیشنهاد شود. این شامل جمع‌آوری تخمک‌ها از تخمدان‌ها و لقاح خارج از رحم است. سپس تخمک یا تخمک‌های بارور شده به رحم بازگردانده می‌شوند. درمان IVF شانس داشتن دوقلو یا سه قلو را در صورت ابتلاء به تنبلی تخمدان افزایش می‌دهد.

(4) عمل جراحی

یک روش جراحی جزئی به نام «لاپاروسکوپی تخمدان» ممکن است یک گزینه مرتبط با مشکلات باروری می‌تواند درمان تنبلی تخمدان باشد که به دارو پاسخ نمی‌دهند. تحت بیهوشی عمومی، پزشک یک برش کوچک در قسمت تحتانی شکم شما ایجاد می‌کند و یک میکروسکوپ بلند و نازک به نام لاپاراسکوپ را از داخل شکم شما عبور می‌دهد.

سپس تخمدان‌ها با استفاده از گرما یا لیزر برای از بین بردن بافت تولید کننده آندروژن (هورمون‌های مردانه)، تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند. مشخص شده است که حفاری تخمدان لاپاروسکوپی، باعث کاهش سطح تستوسترون و هورمون لوتئین کننده (LH) و افزایش سطح هورمون محرک فولیکول (FSH) می‌شود. این جراحی، عدم تعادل هورمونی شما را اصلاح می‌کند و می‌تواند عملکرد طبیعی تخمدان‌های شما را بازگرداند.

تنبلی تخمدان و بارداری

چنانچه تخمدان پلی‌کیستیک دارید و قصد بارداری دارید، ابتدا باید بدانید چه عواملی منجر به ناباروری شما شده است و در درمان تنبلی تخمدان، آن‌ها را درمان کنید. علت اصلی ناباروری در بیماران مبتلاء به تنبلی تخمدان، عدم تخمک‌گذاری است که به فولیکول‌های نابالغ یا سطوح بالای تستوسترون مربوط می‌شود. حتی با وجود تخمک‌گذاری، عدم تعادل هورمونی، گاهی اوقات باعث می‌شود که آندومتر (پوشش داخلی رحم) نتواند جنین را بپذیرد.

علاوه بر این، عدم تعادل هورمونی در بیماری تنبلی تخمدان منجر به بی‌نظمی قاعدگی و چرخه‌های قاعدگی غیرقابل پیش‌بینی می‌شود که باعث اختلال در بارداری خواهد شد. بهبود فرآیند تخمک‌گذاری و متعادل کردن سطح هورمون‌ها در بدن، شامل مراحلی است. از آنجایی‌که بسیاری از زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان، مشکل اضافه وزن دارند، کاهش وزن، اولین قدم برای باردار شدن است.

کاهش وزن و داشتن شاخص توده بدنی ایده‌آل، باعث تعادل هورمون‌های بدن، کاهش انسولین خون، تحریک و بهبود روند تخمک‌گذاری و تنظیم چرخه قاعدگی می‌شود. اصلاح سبک زندگی و تعادل هورمونی می‌تواند شانس بارداری را در تنبلی تخمدان خفیف افزایش دهد. با این حال، تنبلی تخمدان شدید را نمی‌توانیم به سادگی با بهبود سبک زندگی درمان کنیم و نیاز به انجام اقدامات پزشکی داریم.

انتخاب بهترین روش درمان تنبلی تخمدان، به میزان زیادی شدت تنبلی تخمدان و وضعیت عمومی مادر بستگی دارد. در صورتی‌که به ننبلی تخمدان مبتلاء هستید، خطر عوارض بارداری مانند فشار خون بالا، پره اکلامپسی، دیابت بارداری و سقط جنین در شما بیشتر است. این خطرات، به خصوص اگر چاق هستید زیاد است. اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید، می‌توانید با کاهش وزن قبل از تلاش برای بچه دار شدن، خطر ابتلاء به این بیماری را کاهش دهید.

جمع‌بندی

هیچ درمان  قطعی برای تنبلی تخمدان وجود ندارد؛ اما علائم را می‌توانیم درمان کنیم. اگر فکر می‌کنید ممکن است این عارضه را داشته باشید با پزشک عمومی صحبت کنید. اگر تنبلی تخمدان دارید و دچار اضافه وزن هستید، کاهش وزن و خوردن یک رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند برخی از علائم را بهبود ببخشد. داروهایی نیز برای درمان علائمی مانند رشد بیش از حد مو، پریودهای نامنظم و مشکلات باروری در دسترس هستند.

اگر داروهای باروری موثر نباشند، ممکن است یک روش جراحی ساده به نام لاپاروسکوپی تخمدان توصیه شود. این شامل استفاده از حرارت زیاد یا لیزر، به منظور از بین بردن بافت تخمدان‌هایی می‌شود که آندروژن‌هایی مانند تستوسترون تولید می‌کنند. اکثر زنان مبتلاء به این بیماری، با وجود درمان تنبلی تخمدان از طریق یک روش مناسب می‌توانند باردار شوند.

خانم دکتر آزیتا ناصری متخصص و جراح زنان و زایمان، با نهایت دقت شرایط بیمار خود را بررسی نموده و بهترین روش درمان را به ایشان توصیه می‌کند. ایشان همچنین در مطب خود خدمات دیگری همچون برداشتن کیست تخمدان با روش لاپاراسکوپی، درمان فیبروم رحم، نمونه برداری از حفره رحم (آندومتر) به روش سرپایی و بدون بیهوشی و … نیز به بیماران خود ارائه می‌کند. از این رو افرادی که درگیر این دسته از مشکلات زنان هستند، می‌توانند با اطمینان نزد ایشان اقدام به درمان و برطرف کردن مشخص خود نمایند.

سؤال‌های متداول

1. چگونه با وجود تنبلی تخمدان، باردار شویم؟

زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان می‌توانند باردار شوند؛ با این حال، این روند ممکن است کمی بیشتر طول بکشد. بنابراین باید همیشه امیدوار باشید. راه‌حل‌های افزایش شانس بارداری کاهش وزن در شما، منظم کردن چرخه قاعدگی و مصرف داروهای محرک تخمدان است.

2. چگونه می‌توانم به روند درمان تنبلی تخمدان خودم، کمک کنم؟

اگر چاق هستید یا اضافه وزن دارید، باید از یک رژیم غذایی سالم پیروی کنید تا بهبودی خود را تسریع کنید. حتی کاهش پنج درصدی وزن بدن، به‌طور قابل‌توجهی بر سرعت درمان تنبلی تخمدان تأثیر می‌گذارد.

3. آیا زندگی زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان با سایر زنان، متفاوت است؟

زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان می‌توانند مانند سایر زنان، زندگی عادی داشته باشند؛ اما لازم است برای کنترل و پیشگیری از سایر بیماری‌های مرتبط، تحت نظر پزشک باشند.

4. شانس باردار شدن با تنبلی تخمدان چقدر است؟

از آنجایی‌که درصدی از زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان، بدون اطلاع از بیماری خود حاملگی موفقی را تجربه می‌کنند، آمار دقیقی در مورد شانس باردار شدن با تنبلی تخمدان وجود ندارد؛ با این حال، طبق مطالعات، حدود 70 درصد از زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان در دوران بارداری خود با مشکل مواجه می‌شوند؛ یا به این دلیل که تخمک‌گذاری منظم ندارند و یا اینکه پروژسترون کافی برای حمایت از مراحل اولیه بارداری ندارند.

5. چگونه با وجود تنبلی تخمدان، بارداری ایمن داشته باشیم؟

زنان مبتلاء به تنبلی تخمدان ممکن است با خطر بیشتری برای عوارضی مانند سقط جنین، دیابت بارداری، پره اکلامپسی و وزن بالای جنین در دوران بارداری، مواجه شوند. بنابراین، توصیه می‌شود که تحت نظر پزشک باشند و دائما قند و فشار خون خود را چک کنند. تا بتوانند به نتیجه مطلوبی از درمان تنبلی تخمدان برسند.